Τσακαλιάν Αρμέν
Το Αρτσάχ αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της αρμενικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, αναπτύχθηκε εκεί ο αρμενικός πολιτισμός και διαμορφώθηκε η ιστορία του, όπως καταγράφεται και στις αναφορές αρχαίων ιστορικών. Ακόμη και σήμερα, στην περιοχή υπάρχουν αρμενικές εκκλησίες που χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα μ.Χ.
Όμως ο Φεβρουάριος του 1988 υπήρξε σταθμός ορόσημο για το Αρτσάχ. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν σε μια περίοδο σημαντικών αλλαγών. Το 1985, την ηγεσία της ΕΣΣΔ ανέλαβε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο οποίος εισήγαγε ένα νέο δόγμα, γνωστό ως “περεστρόικα”, με έμφαση στη “δημοκρατία” και την “εθνική αυτονομία”. Σε αυτό το δόγμα στηρίχθηκε και το κίνημα του Αρτσάχ, όπου ο αρμενικός πληθυσμός αποτελούσε τη συντριπτική πλειοψηφία. Οι Αρμένιοι της περιοχής δεν συμβιβάστηκαν με την άδικη απόφαση του 1921, όταν ο Στάλιν προσάρτησε το Αρτσάχ (καθώς και το Ναχιτσεβάν) στο Αζερμπαϊτζάν.
Η αρχή έγινε στις 13 Φεβρουαρίου 1988, όταν χιλιάδες Αρμένιοι του Αρτσάχ συγκεντρώθηκαν στο Στεπανακέρτ, απαιτώντας την απόσχιση από το Αζερμπαϊτζάν και την ένταξή τους στην Αρμενία. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 20 Φεβρουαρίου, το Ανώτατο Σοβιέτ του Ναγκόρνο-Καραμπάχ υπέβαλε επίσημο αίτημα προς τις σοβιετικές αρχές για ένωση με την Αρμενία. Τα γεγονότα αυτά πυροδότησαν μεγάλες διαδηλώσεις υποστήριξης στο Ερεβάν και στην διασπορά.
Στην αντίπερα όχθη, η ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν καλλιεργούσε αντιαρμενικά αφηγήματα, τα οποία αρχικά οδήγησαν σε συλλαλητήρια εναντίον των Αρμενίων και, στη συνέχεια, σε πογκρόμ κατά των αρμενικών πληθυσμών του Αζερμπαϊτζάν. Στις 27 Φεβρουαρίου 1988, στην πόλη Σουμγκάιτ, ξεκίνησε οργανωμένη επίθεση εναντίον των αρμενικών πληθυσμών από Αζέρους, με δολοφονίες, βιασμούς και λεηλασίες περιουσιών. Οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν επέτρεψαν αυτές τις κτηνωδίες, οι οποίες στη συνέχεια επεκτάθηκαν στις πόλεις Κιροβαμπάντ και Μπακού.
Τα γεγονότα αυτά αποτέλεσαν την απαρχή του Πρώτου Πολέμου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (1991-1994), που κατέληξε με τη νίκη των Αρμενίων και την απελευθέρωση των ιστορικών αρμενικών εδαφών.
