Μαγκογιάν Σέρτζιο
Το Αρτσάχ αποτελούσε ένα αναπόσπαστο κομμάτι της αρμενικής επικράτειας, καθ’ όλη τη διάρκεια της αρχαίας και μεταγενέστερης ιστορίας. Το 1921, ο Στάλιν, ύστερα από την προσχώρηση της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν στην Ε.Σ.Σ.Δ., αποφασίζει την παραχώρηση, ως μορφή δώρου, της περιοχής του Αρτσάχ στο νεοσύστατο κράτος του Αζερμπαϊτζάν, σε μια «προσπάθεια» συμφιλίωσης των δύο κρατών.
Το Αζερμπαϊτζάν, αρχής γενομένης της δημιουργίας του, έχει δομήσει την εθνική του συνείδηση στα αντιαρμενικά -ή αρμενοφοβικά- αισθήματα, με τις καθεστωτικές και γενοκτονικές τακτικές του να αποτελούν κορμό των πολιτικών του αποφάσεων. Το Αζερμπαϊτζάν κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για τον αφανισμό του αρμενικού στοιχείου, από την ευρύτερη του Αρτσάχ και του Καυκάσου, με τις τρομοκρατικές πολιτικές και τις γενοκτονικές πρακτικές να αποτελούν καθημερινή πραγματικότητα για τους Αρμένιους και πυλώνα των πολιτικών αποφάσεων του αζερικού κράτους. Σφαγές και πογκρόμ, εναντίον των Αρμενίων, αποτελούν γεγονότα-σταθμοί της ιστορικής πραγματικότητας.
Στις 27 Φεβρουαρίου του 1988 στο Σουμγκάιτ, όχλοι αποτελούμενοι από Αζέρους, με κίνητρο το μίσος, τα αντιαρμενικά αισθήματα και τον εθνικισμό, επί τρεις συνεχόμενες ημέρες, μέχρι και τις 29 Φεβρουαρίου, κατέστρεψαν τις περιουσίες των Αρμενίων, άσκησαν βία, έκαναν βασανιστήρια και διέπραξαν δολοφονίες εναντίων των Αρμενίων που ζούσαν στο Σουμγκάιτ. Πολλοί Αρμένιοι, μεταξύ των οποίων ηλικιωμένοι άνθρωποι και παιδιά, δολοφονήθηκαν με ιδιαίτερη σκληρότητα, κάτι που γίνεται αντιληπτό τόσο από τις μαρτυρίες, όσο και από το φωτογραφικό υλικό, που έχουμε διαθέσιμο.
Οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν ισχυρίζονται ότι κατά τη διάρκεια του πογκρόμ δολοφονήθηκαν 26 άνθρωποι αρμενικής καταγωγής. Έχοντας αρχεία για τον αριθμό των Αρμενίων που ζούσαν στο Σουμγκάιτ αποδεικνύεται ότι ο αριθμός των Αρμενίων, που βάναυσα δολοφονήθηκαν, είναι πολλαπλάσιος.
Το πογκρόμ του Σουμγκάιτ σηματοδότησε την «επίσημη» αρχή μιας σειράς τρομοκρατικών και γενοκτονικών πολιτικών, από την ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν, με τα πογκρόμ και τις επιθέσεις να συνεχίζονται μέχρι και την ανεξαρτητοποίηση του Αρτσάχ, ενώ τα αντιαρμενικά αισθήματα, όπως επίσης, η συντεταγμένη προσπάθεια αφανισμού του αρμενικού πληθυσμού, από την ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου, αποτελούν μέχρι και σήμερα βασικά στοιχεία της πολιτική του Αζερμπαϊτζάν.
Πογκρόμ : μαζική και οργανωμένη επίθεση, εναντίον κάποιας συγκεκριμένης εθνικής ή θρησκευτικής ομάδας, με ταυτόχρονη καταστροφή των περιουσιών τους.
